ormiański
Język ormiański (armeński) jest izolowanym (tj. nieposiadającym blisko spokrewnionego sąsiada) językiem z wielkiej rodziny języków indoeuropejskich, do której m.in. należą języki słowiańskie. Jest nieprzerwanie notowany na piśmie od początków V w. oryginalnym alfabetem ormiańskim opracowanym przez uczonego mnicha, Mesropa Masztoca. Litery: wielkie i małe, pisane i drukowane; kierunek pisma: od lewej do prawej.
Staroormiański język z V w. (na który przetłumaczono całą Biblię), zwany grabarem, jest do dziś używany w liturgii przez wiernych narodowego Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego oraz Kościoła ormiańskokatolickiego (także w Polsce).
Pobierz alfabet
Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ և
W XIX w. powstał współczesny literacki język ormiański (nazwa własna: hajeren, hajoc lezu), czyli tzw. aszcharabar (tj. język świecki), w dwóch mocno zróżnicowanych odmianach: wschodniej (Armenia, Górski Karabach, Gruzja, Rosja, Iran) i zachodniej (Turcja i disapora ormiańska w krajach arabskich, w zachodniej Europie i USA).
Polscy Ormianie od XIV do XVII w. mówili nieindoeuropejskim językiem kipczackim z grupy turkijskiej. W XVIII i XIX w. nowa fala, przybyła z Rumunii używała w mowie nienotowanego na piśmie dialektu zachodnioormiańskiego spokrewnionego prawdopodobnie z dialektem Ormian krymskich. Ostatnim miejscem, w którym dialektu tego używano jeszcze w pierwszej połowie XX w., było miasteczko Kuty nad Czeremoszem.
Obecnie potomkowie dawnych polskich Ormian mówią wyłącznie po polsku. Nowa imigracja z Armenii i innych państw b. ZSRR (w liczbie być może nawet kilkudziesięciu tysięcy osób) używa języka wschodnioormiańskiego w wersji mówionej opartej do pewnego stopnia na dialekcie erywańskim (ararackim). W niektórych polskich miastach działają sobotnie szkółki literackiego języka wschodnioormiańskiego podtrzymujące znajomość tego języka wśród najmłodszego pokolenia nowych imigrantów.
Bibliografia: Andrzej Pisowicz, Gramatyka ormiańska. Grabar, aszcharabar (Kraków 2001, 2014).