ormiański -

Język ormiański (armeński) jest izolowanym (tj. nieposiadającym blisko spokrewnionego sąsiada) językiem z wielkiej rodziny języków indoeuropejskich, do której m.in. należą języki słowiańskie. Jest nieprzerwanie notowany na piśmie od początków V w. oryginalnym alfabetem ormiańskim opracowanym przez uczonego mnicha, Mesropa Masztoca. Litery: wielkie i  małe, pisane i  drukowane; kierunek pisma: od lewej do prawej.

Staroormiański język z V w. (na który przetłumaczono całą Biblię), zwany grabarem, jest do dziś używany w  liturgii przez wiernych narodowego Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego oraz Kościoła ormiańskokatolickiego (także w Polsce).

W XIX w. powstał współczesny literacki język ormiański (nazwa własna: hajeren, hajoc lezu), czyli tzw. aszcharabar (tj. język świecki), w dwóch mocno zróżnicowanych odmianach: wschodniej (Armenia, Górski Karabach, Gruzja, Rosja, Iran) i zachodniej (Turcja i disapora ormiańska w krajach arabskich, w zachodniej Europie i  USA).

Polscy Ormianie od XIV do XVII w. mówili nieindoeuropejskim językiem kipczackim z  grupy turkijskiej. W  XVIII i XIX w. nowa fala, przybyła z Rumunii używała w  mowie nienotowanego na piśmie dialektu zachodnioormiańskiego spokrewnionego prawdopodobnie z  dialektem Ormian krymskich. Ostatnim miejscem, w  którym dialektu tego używano jeszcze w  pierwszej połowie XX w., było miasteczko Kuty nad Czeremoszem.

Obecnie potomkowie dawnych polskich Ormian mówią wyłącznie po polsku. Nowa imigracja z  Armenii i  innych państw b. ZSRR (w liczbie być może nawet kilkudziesięciu tysięcy osób) używa języka wschodnioormiańskiego w  wersji mówionej opartej do pewnego stopnia na dialekcie erywańskim (ararackim). W  niektórych polskich miastach działają sobotnie szkółki literackiego języka wschodnioormiańskiego podtrzymujące znajomość tego języka wśród najmłodszego pokolenia nowych imigrantów.

Bibliografia: Andrzej Pisowicz, Gramatyka ormiańska. Grabar, aszcharabar (Kraków 2001, 2014).