jidysz -

Jidysz znaczy dosłownie „żydowski” – od pierwotnego określenia w  tym języku. Zwany jest również „żydowskim niemieckim”, „językiem matczynym” lub „językiem aszkenazyjskim” – w  odróżnieniu od „języka świętego”, którym to terminem określany jest tradycyjnie język hebrajski.

Jidysz powstał około roku 1000 jako język żydów aszkenazyjskich, zamieszkałych na terenie między Alzacją i Kolonią nad Renem. Bazą dla języka są dialekty średnio-wysoko-niemieckie z  dodatkiem elementów hebrajsko-aramejskich, a  później także słowiańskich. 

Tradycyjnie język jidysz dzieli się na zachodni (używany głównie w  Niemczech i  Francji) oraz wschodni (występujący w  krajach Europy Wschodniej). Pismo, którym się posługuje, oparte jest na alfabecie hebrajskim, jednak współcześnie spotyka się zapis przy użyciu alfabetu łacińskiego. W  tym przypadku stosuje się najczęściej metodę transkrypcji fonetycznej wg ortografii właściwej dla danego języka.

Jidysz używany jest obecnie w  Stanach Zjednoczonych, Izraelu oraz w niewielkich enklawach na terenie Europy¹. Użytkownicy posługują się nim jedynie w  zakresie kontaktów rodzinnych – do celów religijnych używany jest język hebrajski. Pomimo obserwowanego w  ostatnim czasie renesansu zainteresowań językiem jidysz liczba jego użytkowników stale maleje.

W Polsce częściowo w  języku jidysz ukazuje się miesięcznik „Dos Jidisze Wort – Słowo Żydowskie”. Samego języka można nauczyć się na kursach organizowanych przez organizacje społeczno-kulturalne mniejszości żydowskiej. Tradycje języka aktywnie przekazuje także Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich – Centrum Kultury Jidysz.

¹ K. Damm, A. Mikusińska, Leksykon PWN Ludy i języki świata, str. 106